Het verschil tussen Antiochië en Alexandrië
Inleiding
De Heere doet in Zijn Woord een belofte, namelijk dat Hij Zijn Woord zal bewaren (Ps. 12 : 7, 8). Onder de Bijbelvertalingen is er eigenlijk een grote tweedeling. Aan de ene kant zijn er de Reformatie-Bijbels, waaronder onze StatenBijbel en de King James 1611. Aan de andere kant zijn er de nieuwe vertalingen vanaf ca. 1880 na Chr. En dat zijn er velen. Ze wijken veelal af van elkaar, maar ze hebben één ding gemeen: er zit vaak wel een lijn in de afwijkingen die ze allen hebben ten opzichte van de Reformatie-Bijbels. In de nieuwe “bijbel”vertalingen worden vele woorden, delen van zinnen, hele zinnen of zelfs meerdere zinnen achter elkaar, weggelaten, en soms toegevoegd. Deze afwijkingen worden doelbewust aangebracht, waardoor we, als we het hebben over de nieuwe vertalingen, niet meer kunnen spreken over Gods Woord. De oorzaak van al deze afwijkingen heeft onder andere te maken met de bron, de oorsprong van de vertalingen.
De bron van de Heilige Schrift
De bron van de Heilige Schrift ligt in: Antiochíë. Dit kunnen we onder andere lezen in Handelingen (zie bijv. Hand. 11 en 13). Verderop in deze studie gaan we daar nog wat verder op in. We noemen de tekstsoort, die daar vandaan komt, de Antiocheense tekstsoort. Ook wel bekend onder de naam “Byzantijnse tekst” of “Meerderheidstekst”. Gods Woorden zijn tot aan de einden der aarde verspreid. Door onder andere de Waldenzen, de Albigenzen, en de Bogomielen (Latijn), de Paulinisten (Grieks), en de Hussieten, de Moravische Broeders, de Mennonieten (o.a. Nederlands), en de Piëtisten (Duits), en de Baptisten, de Puriteinen, de Dispensationalisten, de Fundamentalisten en de Methodisten (Engels). De Heilige Schrift werd lang voor 1890 vertaald in het Indisch en in de Chinese dialecten, en elke hoofdtaal in de wereld had voor 1901 toegang tot het geïnspireerde en bewaarde Woord van God, in haar eigen taal (o.a. de Engelse King James 1611, en de StatenBijbel). Juist het gebruik van deze Reformatie-Bijbels heeft in de geschiedenis geleid tot grote opwekkingen. Maar de Reformatie-Bijbels hebben ook bijgedragen aan de interesse van mensen voor Bijbelstudie, maar ook de wil om mensen het Evangelie te verkondigen, en daardoor dus het winnen van zielen. Dit is de tekst die door de Heilige Geest bewaard is, ondanks de zogenaamde “Christelijke” wetenschap (of deze nu conservatief of liberaal is) en de Schriftkritiek [1].
De bron van de nieuwe vertalingen
Voor de nieuwe vertalingen is de bron de Alexandrijnse tekstsoort (o.a. de handschriften (manuscripten) Sinaïticus, Vaticanus en Alexandrinus). Dan hebben we het over de NBG-’51, Telos (Voorhoeve), Groot Nieuws, Het Boek, de NBV, de Naardense Bijbel, de BGT, maar ook de HSV. Men beweert dat men voor de HSV dezelfde bronnen als de StatenBijbel heeft geraadpleegd, maar uit het feit dat men bijvoorbeeld ook de Dode Zeerollen (Alexandrijns) heeft geraadpleegd, blijkt dat die bewering niet klopt. Zo kan men ook denken aan Engelse nieuwe vertalingen als de ASV, RV, New ASV, NWT en de New RSV. De Alexandrijnse tekstsoort komt uit Egypte. Deze is het resultaat van het werk van wetenschappers aan een universiteit in Alexandrië. Deze universiteit was de eerste “Christelijke” universiteit, echter gesticht door heidense filosofen; twee van hen heetten Pantaenus en Clement. Origenes (184 – 254 n. Chr.) werd het hoofd van deze universiteit. Op deze universiteit heeft men aan Gods Woorden “gesleuteld”: men heeft het vermengd met (Griekse) filosofie. Toen keizer Constantijn “bijbels” bestelde bij Eusebius (de bisschop van Ceasarea), kreeg hij het werk van Origenes, van deze universiteit. Uiteindelijk is het deze tekst die gebruikt is door Hiëronymus om de zo genoemde (valse) “Vulgaat” te maken, waarvan het gebruik door de Rooms-katholieke Kerk in Europa gedurende de Middeleeuwen overheerste [2]. Deze valse Vulgaat was een poging om de Oude Latijnse Bijbel, de (echte) Vulgaat, die al vrijwel vanaf het begin in omloop was, te vervangen. Een kleine minderheid in de Middeleeuwen volgde deze Oude Latijnse Bijbel van de Waldenzen, Vaudois, en Albigenzen, die vrijwel dezelfde tekst heeft als bijvoorbeeld onze StatenBijbel en de Engelse King James 1611. Zij werden dan ook vervolgd door de Rooms-katholieke Kerk [3]. De Reformatie rekende af met de Rooms-katholieke Kerk en haar “bijbel”. De Alexandrijnse tekst werd echter opnieuw gebruikt door wetenschappers van de 19e eeuw: Westcott en Hort, in 1881 – 1884. Zij gebruikten deze, door mensen bewerkte (vervalste) tekstsoort, voor de nieuwe vertalingen in plaats van de Antiocheense tekstsoort. Zij deden dat in eerste instantie door een eigen vervalste Griekse tekst te maken aan de hand van die vervalste Alexandrijnse manuscripten. En die vervalste Griekse tekst van Wetcott en Hort is weer de basis geworden van weer nieuwere Griekse teksten en de nieuwe vertalingen. Het geïnspireerde en bewaarde Woord van God van de Reformatie moest in 1880 na Chr. plaats maken voor vertalingen met een Grieks-filosofische inslag uit Egypte. Deze Alexandrijnse tekst is gebruikt door de Jezuïeten Priesters van 1582 (Rooms-katholiek), de United Bible Societies en de Raad van Kerken.
Een schematische verduidelijking
In de volgende figuur [4] is in feite de geschiedenis van de vertalingen weergegeven:
Het open rondje bovenaan het figuur stelt de originele handschriften voor. Dat zijn dus de teksten toen ze de eerste keer door de profeten en de apostelen werden geschreven. De blokjes daaronder geven alle kopieën aan die er gemaakt zijn van deze originele manuscripten, totdat ze onderaan het figuur in onze tijd komen. De open blokjes stellen de goede kopieën voor. Dit zijn de manuscripten (de Byzantijnse familie), waaruit de “Textus Receptus” (betekent: “Ontvangen Tekst”) is ontstaan, en hieruit hebben wij de StatenBijbel en de Engelse King James 1611 ontvangen. Wat het figuur duidelijk weergeeft: dit is de meerderheid van alle Griekse manuscripten (90 – 95 %), zij komen met elkaar overeen, en hebben (zeer) weinig verschillen, en zijn door de eeuwen heen geaccepteerd door Bijbelgelovende Christenen. De zwarte blokjes echter stellen de vervalste kopieën voor. Hoewel de “Christelijke” wetenschap beweert dat dit oudere manuscripten zijn, zijn zij echter voortgekomen uit de goede kopieën. Zij zijn door mensenhanden aan de universiteit in Alexandrië (Egypte) aangepast; filosofie is met Bijbelse waarheid vermengd. Dit zijn de zogenaamde Alexandrijnse manuscripten. Hiertoe behoren “Vaticanus” en “Sinaïticus”. Deze manuscripten verschillen op vele plaatsen met de Byzantijnse familie (van de StatenBijbel), maar ook onderling zijn deze twee manuscripten op vele plaatsen verschillend. Een onbetrouwbare bron dus, zeker als we erop letten dat er maar heel weinig zwarte blokjes zijn. Deze bewerkte, valse manuscripten vormen slechts zo’n vijf procent van het totaal aantal manuscripten [5]. Toch heeft de zogenaamde “Christelijke” wetenschap (de Schriftkritiek) juist deze onbetrouwbare bron de hoogste waardering gegeven, deze bron noemen zij het meest betrouwbaar. Ongelooflijk, maar waar. De heren Westcott en Hort hebben, door in hun Griekse tekst van het Nieuwe Testament vooral van de corrupte Alexandrijnse familie gebruik te maken, ervoor gezorgd dat alle nieuwe vertalingen vanaf 1880 na Chr. afwijken van het Woord van God.
Zie ook het volgende "Schema: Bijbelvertalingen en hun oorsprong", waarin diverse Bijbels en nieuwe vertalingen in hun lijn van afkomst geplaatst zijn.
Volgens de Bijbel werd Gods Woord via Antiochië verspreid
Zoals we gezien hebben, hebben onze Reformatie-Bijbels hun oorsprong in Antiochíë, en alle nieuwe vertalingen hebben hun oorsprong via onder andere de handschriften Sinaïticus en Vaticanus in Alexandrië. Misschien zegt u nu: “Wat is dan het verschil?” Nu, het boek Handelingen laat zien dat niet Rome het centrum was van waaruit het Evangelie zich verspreidde over de wereld, maar Antiochíë. In Hand. 11 vanaf vers 19 lezen we dat het Evangelie zich verspreidde naar Antiochië. In Hand. 11 : 26 lezen we dan: “En het is geschied dat zij een geheel jaar tezamen vergaderden in de gemeente, en een grote schare leerden; en dat de discipelen eerst te Antiochíë Christenen genaamd werden”. In Hand. 13 : 1 - 3 zien we dat Paulus en Barnabas hun bediening vanuit Antiochië begonnen. We zien dat Paulus en Barnabas ook weer terugkeerden naar Antiochië (Hand. 14 : 26 - 28). In Hand. 14 : 28 lezen we: “En zij verkeerden aldaar geen kleinen tijd met de discipelen”. Ook nadat ze weer in Jeruzalem waren geweest, hielden Paulus en Barnabas zich op te Antiochië (Hand. 15 : 35), en van daaruit vetrokken ze weer (Hand. 15 : 40). Na Jeruzalem was Antiochië daarmee het nieuwe centrum geworden van waaruit Gods boodschap, Zijn Woord, zich ging verspreiden
Tertullianus (208 na Chr.) schrijft dat in de vroege gemeenten de eigen geschreven werken van de apostelen gelezen werden. Dan noemt hij Achaje, waarin Korinthe te vinden is. Niet ver van Macedonië is Filippi te vinden en Thessalonica. In Azië is Éfeze te vinden. En verder naar Italië is Rome. “Hoe gelukkig is de kerk, waarvoor de apostelen geleden hebben met hun bloed”, zegt hij dan [6]. Daar werden de brieven van de apostelen gelezen, exact zoals de verspreiding van het Evangelie voor ons in Gods Woord, in Handelingen, beschreven wordt. De brieven, de handschriften, die daar rond circuleerden en gelezen werden, dat zijn de handschriften die bekend zijn geworden als de Byzantijnse tekst. Daar is de Textus Receptus op gebaseerd. De grote meerderheid van Nieuwtestamentische (ook de originele) handschriften bevonden zich in de Egeïsche gebieden en in Klein Azië. De meest betrouwbare kopieën werden dan ook in de directe omgeving van deze handschriften gevonden. Wanneer we ons dan realiseren dat geen van de originele handschriften naar Egypte gebracht is, ontdekken we waar de hele Westcott en Hort theorie mank gaat [7]!
Maar Alexandrië dan?
Tegenover de Bijbelse verspreiding via Antiochië, stond de verspreiding via Alexandrië. Alexandrië is vanaf het begin een centrum geweest van wereldgelijkvormigheid en afval. Zoals gezegd komen de handschriften Vaticanus en Sinaïticus (en Alexandrinus), die gebruikt zijn voor de nieuwe Westcott en Hort Griekse tekst, welke ten grondslag ligt aan het werk van de Nestle en Aland Griekse tekst, waar de United Bible Societies gebruik van maken, uit Alexandrië, de oude hoofdstad van Egypte. En dat is dan de bron van alle veranderingen die in onze nieuwe vertalingen zijn aangebracht. We beseffen des te meer de schadelijkheid van de Westcott en Hort theorie, gebaseerd op de overlevering van Alexandrië, wanneer we de methode van Schriftuitleg van de twee theologische centra vergelijken. Daar waar Antiochíë een letterlijke uitleg hanteerde, een woord-voor-woord kopiëren, daar hanteerde Alexandrië een allegorische of figuurlijke stijl.
Over aanpassingen van de Schrift in Alexandrië
In de dagen dat de Heere Jezus op aarde was, was er al een Joods wetenschapper in Alexandrië bezig. Hij heette Philo (20 v. Chr. – 50 na Chr.). Deze filosoof heeft een theologische school gesticht, waar men reeds het Oude Testament met Griekse filosofie probeerde te vermengen. Met name de filosoof Plato stond in zijn denken centraal, en alles wat in de Schrift staat, werd op allegorische wijze uitgelegd. Meestal laat men de zogenaamd “Christelijke” universiteit van Alexandrië ergens in de tweede eeuw beginnen, maar dat was de tijd waarin deze universiteit zijn grootste faam genoot, onder Clement (150 – 215 na Chr.) en Origenes (184 – 254 na Chr.). Origenes baseerde zijn gedachten en werk op dat van Philo, en dus uiteindelijk op dat van Plato. Het blijkt dan ook dat de Alexandrijnse theologen ondanks een “Christelijke” saus, duidelijk aanhangers bleven van Plato, en zij probeerden het Christelijk geloof uit te leggen volgens Platonische ideeën. Deze Alexandrijnse theologen erkenden elkaar als “de diepste Gnostici”, en zij probeerden een brug te bouwen tussen het Evangelie en het heidendom. Daar waar we dan zien dat de Bijbel waarschuwt tegen Filosofie en Gnostiek (Kol. 2 : 8), voegde Alexandrië deze samen met Gods Woord [8]. De huidige “Christelijke” wetenschap gebruikt, door de theorie van Westcott en Hort, de manuscripten die van Alexandrië afkomstig zijn. En het blijkt door het werk van verschillende onderzoekers dat er in Alexandrië duidelijk aan die manuscripten geknoeid is. Beter gezegd: bij het kopiëren zijn opzettelijk (filosofische) aanpassingen gemaakt: de manuscripten zijn vervalst [9].
Een andere bron over Alexandrië en filosofie
Nu zegt u misschien: “Dat haal je mooi uit die boeken van jou die de StatenBijbel en de King James 1611 promoten!” Daarom heb ik verder gezocht, en een gewone wereldse encyclopedie (Winkler Prins) zegt bijvoorbeeld het volgende over Alexandrië:
“Alexandrië ontwikkelde zich snel tot een van de belangrijkste politieke en culturele centra van de hellenistische wereld [10], waar wetenschap, literatuur en beeldende kunst bloeiden. Ook voor het christelijk denken is het geestelijk leven van deze hoofdstad van het Griekse hellenisme leidinggevend geworden. De vele scholen van profane wetenschap hebben grote invloed uitgeoefend op de vorming van de vroeg-christelijke Alexandrijnse school” [11].
Ziet u hoe een gewone encyclopedie hier stelt, dat niet het “Christendom” naar Alexandrië kwam en daar de Griekse cultuur ging bepalen, nee: in Alexandrië is de Griekse cultuur leidinggevend geworden voor het “Christendom”. Van de Alexandrijnse school zegt dezelfde encyclopedie:
“Geestesrichting in de vroeg-christelijke Kerk, die werd gekenmerkt door het streven van joden (Philo) en christenen om de leer van de Schrift voor intellectuele heidenen aantrekkelijk te maken en een dieper inzicht ervan te verwerven met behulp van een platoniserende filosofie. (…) De Alexandrijnse school heeft grote invloed op het christelijk denken uitgeoefend” [12].
Het blijkt dus dat Alexandrië helemaal geen Christelijk, Bijbels centrum was. Het was anti-christelijk en het probeerde Gods Woord te veranderen. Daar waar de boodschap van Gods Woord, het Evangelie, mensen juist uit de filosofie, uit de wereld moet trekken (Hand. 26 : 18; Gal. 1 : 4; Kol. 2 : 8), daar zorgde Alexandrië ervoor dat de boodschap vermengd werd met die filosofie, en dus met de wereld. En een klein beetje zuurdesem, een klein beetje zonde, doorzuurt het gehele deeg (Luk. 13 : 20, 21; 1 Kor. 5 : 6 – 8). De nieuwe vertalingen zijn daarmee niet meer Gods Woord(en). Blijkbaar wil de “Christelijke” wetenschap niet dat mensen verlicht worden met het “Evangelie der heerlijkheid van Christus” (2 Kor. 4 : 4). En dan is duidelijk wie daar achter zit, dat is de vijand van de Heere God, de duivel. Lees 2 Kor. 4 : 4 maar in zijn geheel. En zo bracht en brengt Alexandrië met de nieuwe vertalingen Christenen onder de macht van Rome, de Moeder der hoererijen (Openb. 17), onder de macht van de antichrist.
Het Bijbelse getuigenis over Alexandrië
Weet u wat hiervan nog het grootste bewijs is? De Bijbel zelf! De Bijbel zelf laat het verschil tussen Alexandrië en Antiochíë zien. Wij moeten ons realiseren dat de Bijbel niet in de eerste plaats een ‘religieus’ boek is, maar een geschiedenisboek: alles wat erin staat is waar, en heeft plaatsgevonden, of zal nog plaatsvinden. Genesis is WAAR, de geschiedenis van het Joodse volk is WAAR, en tevens is de geschiedenis van de eerste gemeente WAAR. In Handelingen 6 : 5 staat vervolgens: “En dit woord behaagde al de menigte; en zij verkoren Stéfanus, een man vol des geloofs en des Heiligen Geestes, en Filippus, en Próchorus, en Nikánor, en Timon, en Pármenas, en Nikoláüs, een Jodengenoot van Antiochíë”. Hier staat dus heel duidelijk dat er iemand van Antiochíë samen was met Stéfanus, die vol was van het geloof en de Heilige Geest. En dan staat er in Handelingen 6 : 9 het volgende: “En er stonden op sommigen die waren van de synagoge, genaamd der Libertijnen, en der Cyreneeërs, en der Alexandrijnen, en dergenen die van Cilícië en Azië waren, en twistten met Stéfanus”. Kortom, hier wordt door de Heere letterlijk melding gemaakt van het feit dat onder andere gelovigen uit de synagoge van de Alexandrijnen in opstand kwamen tegen Stéfanus en zijn vriend van Antiochíë. We hebben net gezien dat Alexandrië al in de dagen, dat de Heere Jezus op aarde was, en het begin van de Gemeente in Handelingen, een afvallig religieus centrum was. Het is dus zeker niet raar, wanneer we dan zien dat sommigen uit de synagoge der Alexandrijnen in opstand kwamen tegen Stéfanus. We leggen niets in de Bijbeltekst, we lezen gewoon wat er staat, wat er zich reeds in die dagen afspeelde. Zo zien we dat de Bijbelse geschiedenis volledig aansluit bij wat we verder over Antiochië en Alexandrië gezien hebben. Het zijn deze Alexandrijnen, die in opstand waren, die ervoor zorgden dat Stéfanus voor de Joodse Raad kwam (Hand. 6 : 10 – 14), en daar veroordeeld werd en gestenigd werd (Hand. 7). En dit is de reden geworden dat de gelovigen verstrooid werden (Hand. 8), waardoor uiteindelijk het centrum van verspreiding van het Evangelie onder de heidenen Antiochíë werd.
In het boek Handelingen zien we tevens de persoon Apollos uit Alexandrië (Hand. 18 : 24). Alhoewel deze man machtig in de Schriften was (Hand. 18 : 24), maar dat waren de Farizeeën ook(!), moest hij toch door Aquila en Priscilla apart geroepen en onderwezen worden om het Evangelie op de juiste wijze te gaan verkondigen (Hand. 18 : 25, 26). Wanneer Paulus later in Éfeze komt, daar waar Apollos leerde, moet hij enige discipelen het Evangelie opnieuw verkondigen, want zij hebben nog nooit van de Heilige Geest gehoord (Hand. 19 : 1 – 5). Alsnog worden zij gedoopt. Opnieuw zien we Alexandrië hier op een bepaalde manier beschreven worden...
Overgeleverd aan Rome...
Aan het eind van Handelingen zien we dat Paulus in gevangenschap in Rome wordt afgeleverd. En het is niet toevallig, dat het volgende in de Bijbel is opgenomen: Paulus wordt door een schip van Alexandrië in gevangenschap aan Rome uitgeleverd (Hand. 28 : 11). En dat is wat er vandaag de dag in de “Christelijke/Evangelische” wereld gebeurt: Door het voertuig van de Theologie uit Alexandrië worden Christenen in gevangenschap aan Rome overgeleverd. Geestelijk in de zin van geestelijke hoererij (Oecumene), maar ook letterlijk, doordat de Bijbelgelovigen vervolgd werden, worden en zullen worden in de Grote Verdrukking. Openb. 17 : 6 zegt niet voor niets over de “grote hoer” in de Grote Verdrukking: “En ik zag dat de vrouw dronken was van het bloed der heiligen en van het bloed der getuigen van Jezus. En ik verwonderde mij, als ik haar zag, met grote verwondering”. We zien dit vandaag de dag (2020) voor onze ogen (opnieuw) voorbereid worden door Paus Franciscus. Dus open uw ogen; laat u niet verblinden door de Alexandrijnse vervalingen, door de Schriftkritiek, door Rome. Maar buig voor het gezaghebbende Woord van God, zoals de Heere dat voor ons Nederlanders bewaard heeft in onze StatenBijbel.
Wanneer u gelooft in de Heere Jezus, dan mag u Hem blijven verwachten, want er komt een moment, dat Hij Zijn Gemeente zal komen halen (1 Thess. 4 : 13 - 18). Dat is ons geweldige uitzicht op de toekomst. Kent u Jezus Christus nog niet? Neem Hem dan vandaag nog aan als uw persoonlijke Verlosser. Geloof Hem met uw hart, belijd Hem met uw mond (Rom. 10 : 9, 10), en dan mag ook u een kind van God zijn (Joh. 1 : 12). Dan mag ook u uitzien naar die geweldige toekomst!
Overigens zien we in deze studie dat de Bijbel met dit alles de drie belangrijkste “Christelijke” (en anti-Christelijke) centra voor de gemeente-bedeling heeft getypeerd: Antiochië, Alexandrië en Rome.
Laten wij Gods Woord bewaren en blijven bij die Oude StatenBijbel, met de wortels in het Bijbelse Antiochíë.
[1] ‘The Monarch of the Books, An Illustrated Account in Layman’s Language of the English Bible’, Dr. P.S. Ruckman, Bible Baptist Bookstore, Pensacola, 1980, blz 7.
[2] ‘The Monarch of the Books, An Illustrated Account in Layman’s Language of the English Bible’, Dr. P.S. Ruckman, Bible Baptist Bookstore, Pensacola, 1980, blz 7.
[3] Zie 'Fox’s Book of Martyrs, A History of the Lives, Sufferings and Deaths of the early Christian and Protestant Martyrs', Forbush, William Byron (Ed.). Zondervan Publishing House, Grand Rapids, Michigan USA, 1926, 1967.
[4] ‘Let’s Weigh the Evidence, Which Bible is the Real Word of God?’, Barry Burton, Chick Publications, 1983, blz. 57.
[5] ‘Let’s Weigh the Evidence, Which Bible is the Real Word of God?’, Barry Burton, Chick Publications, 1983, blz. 57, 58.
[6] Tertullian, geciteerd in: ‘Final Authority, A Christian’s Guide to the King James Bible’, William P. Grady, Ph. D., Grady Publications, 1993, blz. 30.
[7] Westcott en Hort zijn de heren die aan de basis staan van alle nieuwe vertalingen, door hun nieuw ontworpen Griekse tekst aan de hand van Alexandrijnse (Roomse) handschriften, en hun nieuw ontworpen theorie over de handschriften.
[8] ‘Final Authority, A Christian’s Guide to the King James Bible’, William P. Grady, Ph. D., Grady Publications, 1993, blz. 30, 31, 74, 75, 80, 81 en 82.
[9] ‘The Last Twelve Verses of Mark, Vindicated Against Recent Ciritical Objectors & Established’, Dean John William Burgon, James Parker and Co, Oxford and London, 1871, zie de eerste bladzijden voor de titelpagina met een kopie uit het handschrift Sinaïticus + blz. 87.
[10] Hellenistisch is een verzamel woord voor alles wat met de Griekse cultuur te maken heeft in Europa en Afrika.
[11] Microsoft Encarta ’98, Winkler Prins Editie, Microsoft/Elsevier. Zie onder ‘Alexandrië’.
[12] Microsoft Encarta ’98, Winkler Prins Editie, Microsoft/Elsevier.. Zie onder ‘Alexandrijnse school’.
